عاصم بن ایوب بطلیوسیبَطَلْیَوْسی، ابوبکر عاصم بن ایّوب، ادیب، لغوی و نحوی سده پنجم/ یازدهم هجری است. ۱ - محل تولد بطلیوسیوی منسوب است به بطلیوس شهری بزرگ در اندلس، از توابع مارده بر ساحل رود آنه در غرب قُرطُبه. ۲ - تاریخ تولد و مرگ بطلیوسیاز تاریخ تولّد و دوران کودکی او اطّلاعی در دست نیست و در تاریخ درگذشت وی نیز اختلاف است. ابن بشکوال، قدیمی‌ترین مآخذ، فوت وی را در ۴۹۴ ذکر کرده [۱]
ابن بشکوال، کتاب الصّله، ج۲، ص۴۵۱، قاهره ۱۹۶۶.
و منابع دیگر نیز گفته وی را تأیید کرده‌اند. [۲]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۱۶، ص۵۶۳، چاپ وداد قاضی، ویسبادن ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲
[۳]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللّغوییّن والنّحاه، ج۲، ص۲۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر ۱۳۸۴.
[۴]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۲۴۸، بیروت ۱۹۸۶.
۳ - استادان بطلیوسیبطلیوسی شاگرد استادانی چون: ابوبکر محمّد بن غُراب، ابوعمر سَفاقِسی و ابومحمد مکّی بن ابی طالب مُقری بوده و آرای ایشان را در آثار خود نقل کرده است [۵]
ابن بشکوال، کتاب الصّله، قاهره ۱۹۶۶.
۴ - شاگردان بطلیوسیصفدی [۶]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ،بغیة الوعاة فی طبقات اللّغوییّن والنّحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر ۱۳۸۴.
[۷]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
و ادیب برجسته اندلسی، ابومحمد عبدالله بن محمد بن سید بطلیوسی شاگرد او بوده، و این دلیلی بر عظمت شخصیت ابوبکر بطلیوسی است. [۸]
ابن بشکوال، کتاب الصّله، قاهره ۱۹۶۶.
[۹]
عبدالله بن محمد بطلیوسی، الاقتضاب فی شرح أدب الکتّاب، ج۱، ص۷، چاپ مصطفی سقا و حامد عبدالمجید، مصر ۱۹۸۱-۱۹۸۳.
۵ - نظر ابن بشکول درباره بطلیوسیابن بشکوال هم خود، و هم از قول ابومحمد بن سیّد، شخصیت بطلیوسی را ستوده و گزارش‌های ادبی و روایت‌های او را موثّق و معتبر شمرده است. [۱۰]
ابن بشکوال، کتاب الصّله، قاهره ۱۹۶۶.
۶ - ویژگی آثار بطلیوسیاز عناوین آثار بطلیوسی چنین برمی‌آید که در نقد و تفسیر اشعار دوره جاهلی تبحّر داشته است. [۱۱]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۱۰۴۱، ۱۷۴۰، بیروت ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰.
[۱۲]
یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیّة والمعربة، ج۱، ص۵۶۹، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
۷ - آثار بطلیوسیکتابهای او اینهاست: شرح دیوان إمری الْقَیْس، شرح المُعلَّقات السَّبع، و شرح دواوین الشُّعَراء آلسِّتَه الجاهلیین. [۱۳]
کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰.
[۱۴]
یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیّة والمعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
[۱۵]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۴۳۵، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰.
[۱۶]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
۸ - منابع(۱) ابن بشکوال، کتاب الصّله، قاهره ۱۹۶۶. (۲) عبدالله بن محمد بطلیوسی، الاقتضاب فی شرح أدب الکتّاب، چاپ مصطفی سقا و حامد عبدالمجید، مصر ۱۹۸۱-۱۹۸۳. (۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰. (۴) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰. (۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۶) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیّه والمعربه، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰. (۷) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللّغوییّن والنّحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر ۱۳۸۴. (۸) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۱۶، چاپ وداد قاضی، ویسبادن ۱۴۰۲/۱۹۸۲ ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عاصم بن ایوب بطلیوسی»، شماره۱۴۴۶. |